MANZUM BÖLÜMLER

12.Sahife

Der Ahval-ı Şikest ve Garet-i Ermeniyan , Manzume-i Hikayet-i An

Tarih-I Tanzim 23 Kanun-i Evvel Sene 1311

Bir ahval söyleyeyim dinle birader Guş eyle Can ile işbu beyanı

Hoş-şirin kelamdır şerhi beraber Efendim anla bu tavrı, ünvanı

Evvela zümre-i bende-i Hüdayız Saniyen ümmet-i hem Mustafayız

Saye-i destinde mir u gedayız Mahrum etme bizi göster cinanı

Salisen penahım Çaryardır Umum ehl-i İslam bend-i ikrardır

Bu Hazretlerine her kim inkarîdür Vallahi billahi nardır mekanı

Taht-ı Hilafette Vekil-i Ahmed Ana akran yoktur hiç ferd-i ahad

Adalet gencidir cülus-i Emced Layığı feramuş olmaz ihsanı

Benim Es-Sultan İbnus-Sultanım Sultan-ı berreyn u bahr Hakanım

Çok yaşasın Sultan Hamid Hanım Avn eylesin Sultanların Sultanı

Efendime versin Hakk ömr-ü Nuh’u Cemadata versin hem nutkula ruhu

Hüsn-ü tevfikle feyz-i fütuhu Sana terfik etsin huri u gılmanı

Seni hatalardan hıfz etsin Allah Dilimde ezkarım bu durud hergah

Sultan-ı Hamid Han ol Halledellah Mülkünde berkarar etsin Yezdan

13.Sahife

Tabi-i Al-i Osman Çarh-ı memleket Payına düşüban umarız şefkat

Adalet-i mahzaya eyler mi zahmet Hakk mağlup etmesin Al-i Osmanı

Kim ana münkad Hakk eylesin mesrur Kim ana münkirdir eylesin makhur

İsm-i şerifi çün alemde meşhur tevekkül ol sakın kılma gümanı

Bu babda söz çoktur Kasir bürem (?) Hep ehl-i İslama eyledi kerem

Velhasıl sözümde dinle ne derim Mülk-ü Osmanide ehl-i buldanı

Dest-i Osmanide ne denli inşa ne denli şehirler ne denli kura

İçinde bulunan hep alelumya Ermeniyan istedi beylik nişanı

Ermeniler yeni söküldü bendi Beylik ister iken şehri ve kendi

Bu sene kimi bey kimi efendi Hemince buldular Han-ı zamanı

Kimi der livayım kimi serasker Kimi kaymakam kimisi nefer

Kimi müşir kimi serir-i mihter Kimi ister binbaşılık nişanı

Beylik istediler alırız deyu Beylikle biz ebed kalırız deyu

Her birimiz revnak buluruz deyu Bilmeyen ola(…?) hükm ü fermanı

14.Sahife

Dersim Beyleri hep hazır amade Mecmuan geldiler suvar piyade

Ermeniler tuttular inat Bize beylik deyu pir u cevanı

Dersimin neferleri geldi yanaştı Zimmiyanın emvaline sataştı

Ermeniler Kelpeleri dolaştı Mukarrer bildiler başile canı

Guluvv-i amm edip Dersim benamı Nice kanlar döküp kıldı hengamı

Ahirinde ulu üç köy tamamı Zemra(?) kesmedi vurdu penganı

Nice başlar kesip kanlar döktüler Nice münkiranın bileğin büktüler

İslam olan alemlerin diktiler Döktüler anın ömrüyle yaşın

Niceleri bulamadı kardaşın Mutemed ol böyle oldu ayanı

Atma aşireti cümle namdar Battal Efendidir onlara serdar

Hunrizi afettir böyle şanı var Ol cihangir aşiretler merdanı

Arapgir şehrini fethetti ancak Barekellah diyende anı duyuncak

Dest vurup tiğıne cenge duruncak Tarumar eyler hep olan düşmanı

Alişan Beyzade geldi erişti Hrıstiyan olan başına üşdü

İslam olduk deyu payına düştü Divriğinin bütün Ermeniyanı

15:sahife

Şatırzade neferler cem’ edip geldi Hücum edip şehr-i Divriki aldı

Bu sırada Ermeniler bunaldı Niceleri ister oldu emanı

Çun şehrin içine doldu aşayir Hay huydan doldu dağıyla bayır

Alişan Beyzade der ki, mugayir Böyle değil aşiretler erkanı

Ezin canip bu taraftan geldiler Diricanlı aşireti doldular

Her taraftan guluvv-i amm kıldılar Şehr-i Divrikin içre dinle figanı

Alişan Beyzade der ki, ne çare Neferini çekti çıktı kenara

Bu Dirican aşireti avare Böyle dedi aşiretler aslanı

Cihanbeyli doldu bahçeye bağa Derler başı benzer bir siyah zağa

Davudoğlu kendi düştü tuzağa         Bihaber hünersiz yoktur iz’anı

Şatıroğlu yiğitlerin koçağı Aşiret içinde çoktur kaçağı

Birincisi cümlesinin alçağı Gül Halanın oğlu fesat kervanı

Çok çabuk duyulacak onun karı Kimi altın deyu yarar duvarı

Bu düşünmez her gez namus u arı Yere batırdılar adı ve sanı

Divrik ağaları gördü bu hali Çok Ermenilerden aldılar malı

Onların üstüne olsun vebali Güya rahm ettiler görüp nalanı

Her konakta mahfuz yüzelli kefere Gizlediler gerek hayr gerek şer

Çun Şatırzade’ye erdi bu haber Tagayyür oldu hubruy-u elvanı

Dirildiler millet Markus keşiş Kıyma bize deyu ister dermanı

16.Sahife

Nedenlu var ise Civar kura Aşayiriz deyu oldular hempa

Hücum eylediler mir u geda Efendim görmesin gözler yamanı

Hücum eylediler bir seher vakti serefraz olanlar kıldı dikkati

Aşiret olanın artsın kuvveti Mert olanın keskin olsun seyfanı

Aşiretler doldu hep oymak oymak İslam evlerinde dikildi bayrak

Kurşun emre bakar tüfekler tak tak Bıçak hançer-i la’li giydi kaftanı

Evlere giruban ettiler talan Pir u cevanı sağir u kebiran

Taife-I zenan iderler giryan Urmadılar asla ehl-i zenanı

Urdular ateşi kalmadı konak Ermeniler görüp kaldılar bitak

Kani no’ldu o durarşun armutak Bu köylrde attırdılar dumanı

Yalnız keşişler yanuldı pürgam Eksiğin koymayıp kıldılar tamam

Aferin eylerim istemez kelam (okunamadı)rahat oldular şita zamanı

Kalmadı ,kanı( hani) palanka ve ne kirasın Sağlar mert olanın tutarlar yasın

Yeni, Ermeniler buldu belasın mükemmeldir hiç kalmadı noksanı

Aşiret ev be ev gezip dolaştı Hatalar şuurlar başa güleşti

Bir üçü serhadd-ı Şama ulaştı Bir tarafı buldu Muşu ve Vanı

Yanmaz oldu kafir fanusu çerağlar Bulgurla yarmadan doydu sokaklar

Sahibine küsmüş yanmaz ocaklar Cenan beca görmemiş hergez duhanı

Kilise içine düştü bir telaş Suret-i menhuse oldu hor duhan

Millet vekili hem geldi karabaş Niceleri ister oldu emanı

17.Sahife

Kiliseler içre doldu aşiret Pay pay ettiler kalmadı ziynet

Markus Keşişe kalmadı rağbet Ne rahip koydular ve ne ruhbanı

Ne ala safaya erdi Mardrus Meydan bizim derken Kirkor, petrus

No’ldu Haçik Margermiyan kortorus Baş deftere kaydeyledim nişanı

Ayakta paymal oldu kitaplar No’ldu senet defteriyle hesaplar

Et yüzünü görmez oldu kasaplar Bilmeyen böyledir hükm-ü Furkanı

No’ldu demirciler uyanmaz oldu Çilingir, kuyumcu dayanmaz oldu

Al yeşil boyaklar boyanmaz oldu Kimi terk eyleyip kaçtı taş hanı

Biitibar oldu ol sim u zerler Elmas küpe bilezikler kemerler

Kani no’ldu martiniler lorlar Nadir gördüm acep oldum hayranı

Bir yandan çekilir davarlar mallar Halılar kilimler taze çuvallar

Nice Trablus kumaşlar şallar Ancak kürk giyenler tuttu meydanı

Nicesi dengiyle buldu sivayı Çoğu çoğa kimse kimi zorbayı

Kimi mangal çeker kimi sopayı Kimisi tahtadan yükler hayvanı

Evlerde kalmadı kürk yabalar münakkaş giyindi iller obalar

Kimi ben buldum diye çabalar Arar ki, soya bir Hristiyanı

Kanı no’ldu düğün(okunamadı) ve Hacik Beylik bizim deyu çektiler emek

Ahirinde nasip olmadı yemek Bırakıp kaçtılar dakik-ı nanı

No’ldu giyilen murassa eyer Şükür Ermeniden kalmadı berber

Kimi almış gider karanfil biber Kimi der ki, hissem attar dükkanı

18.Sahife

Espiyle isterler ya no’ldu kaltak Kimi basma kumaş çektiler yatak

Kimine taksimde düştü sarmısak Kimi hiç kimseye vermez soğanı

Dükkanlarda hiç kalmadı şekerler Aşiretler şehirliler çekerler

Kimi leblebiden tohum ekerler Kimi üzüm aldı onbeş batmanı

Kimi bal yer no’ldu sütler kaymaklar Dolu küpler turşu sirke yapraklar

Şişelerde Arakiler konyaklar Hemen şarap içen kıldı cevelanı

Kimi pekmez almış kimi bal küpü Kimi tavuk kazır kimi pipi

Kimi toplamış keserle durpi Kimi almış gider bir yük hububatı

No’ldu fikler mercimekler burçaklar Yün kıl gören desteleyip kucaklar

Tutuşmuş konaklar yanar saçaklar Harabe verdiler köşkü eyvanı

Ne Sivas koydular ve ne de Ulaş Kangalı Evrana eyledim saban

Gömseler mağarada cümlesine baş Bu sözden anlasın olan irfanı

Akçadağ beyidir Kasımoğlu nam Boz Ağa mülakkab cümleden benam

Hazret-I Hakk anı eylesin bekam Saye-i devlette tutsun cihanı

Bu fesada bais cümle Güründür Ol zeytun elinden yaram derindir

Zeytunu alana çok aferindir Vesile kıla Hakk bir borazanı

Gürün’ün İslamı hep ah u zarda Kafirler urula deyu efkarda

Ermeniler utuldular kumârda Nabedîd ettiler Maranyan’ı

19.Sahife

Kanı no’ldu sîm u zerler akçeler Kanı no’ldu envâ-ı cins bohçalar

Kanı no’ldu lale sünbül bahçeler Bağlar dursun hiç görünmez bağbanı

Köylerin içinde hancılık kaldı Etraftan neferler cem’ olup geldi

İslam şehid olup kafir mort oldu Aşiret gelmezse yoktur imkanı

İşittiğim gördüğümü söyledim Gûş eyledim etrafını anladım

Altmış sekiz hane tamam eyledim Tahkikan böyledir yoktur yalanı

Talibim, matlûbum budur Hüda’dan Ba’dehu Resul-i Hakk-ı reh-nûmâdan

Çaryar-ı güzin-i basafadan Red etme talib-i dillfikaranı

Bin üçyüz onbirde kondu (okunamadı)hal Teşrin-i evvelde koptu bu ahval

Hakk din u devlete vermesin zeval Firdevs-i a’lada tutsun evtanı

Bineva fakir u abd-ı kemterim Hatakarım günahkarım ahkarım

Kemine mücrim-i bikes efkarım Benimçün yarattı bahr-ı isyanı

Kafiyem olmuyor okunmaz yazım Galatım çok vardır bir himmet lazım

Kusura bakmayın vardır niyazım Okuyan dinleyen bu destanı

(Zünubi) der üstadımdır Giryani penah edinmişiz Al-i Osmanı

Subh u şam eylerim ah u figanı Efendim esirge hep müslümanı

Okuyan efendilere , dinleyen cemaate ricam bulunan galatâtın afvını istirham eyler, defter-i itmâma kayd eylemelerini niyaz eylerim efendilerim

SEYYİD MAHSUNİ

23 Kanun-i evvel Sene 1311

Dördüncü Defterin Sonu